Surp Giragos Ermeni Kilisesi veya Aziz Kyriakos Kilisesi Diyarbakır'ın Sur ilçesinde bulunan ve 2016 senesinde hükûmet tarafından kamulaştırılmış olan tarihi bir Ermeni Apostolik Kilisesidir. Kilisenin eski çan kulesi 1913 yılında yıldırım düşmesi sonucu yıkılmıştır. 1914 yılında 2 bin altın harcanarak yaptırılan oldukça yüksek ve görkemli çan kulesi, kilisenin yakınındaki dört ayaklı minareden yüksek olduğu gerekçesiyle 1916 yılında devlet tarafından yıkıldı.
Surp Giragos Ermeni Kilisesi’nin yıkılan çan kulesi
ERMENİ CEMAATİNİN ORTADOĞU'DAKİ EN BÜYÜK KİLİSESİ DİYARBAKIR’DA
Ermeni cemaatinin Ortadoğu'daki en büyük kilisesi konumunda kabul edilen Surp Giragos Ermeni Kilisesi, İnciciyan’ın verdiği bilgiye göre 16. yüzyılda inşa edilmiştir. İnciciyan, 1518 yılında Sen Teodaros Kilisesi’nin camiye dönüştürülmesinden sonra, kiliseye ait mezarlığın içinde Surp Giragos Kilisesi’nin inşa edildiğini ifade etmektedir. Kilise, 1722 yılında dönemin metropoliti Bedros Vartabed tarafından geniş çaplı bir restorasyona tabi tutulmuştur.
Surp Giragos Ermeni Kilisesi’nin dış görüntüsü
1883 YILINDA YENİDEN İNŞA EDİLEREK İBADETE AÇILDI
Surp Giragos Kilisesi, 1881 yılında meydana gelen bir yangında harap olmuştur. Belgelerden anlaşıldığına göre kilise kazaen yanmış ve Ermeni cemaati tarafından padişahtan kilisenin tamiri için izin istenmiştir. Bu konuda şeyhülislamdan fetva istenmiş ve şeyhülislam da, “sulh yoluyla fetholunan bir beldede bulunan eski bir kilise yanmış olsa, o beldenin zimmîleri kiliseye nesne ilave etmeksizin eski haline uygun olarak tamir etmeleri dinen uygundur” şeklinde fetva vermiş ve kilisenin tamiri için padişah tarafından Ermeni cemaatine ruhsat verilmiştir. Böylece kilise, 1883 yılında yeniden inşa edilerek ibadete açılmıştır.
Surp Giragos Ermeni Kilisesi’nin iç görüntüsü
ÇAN KULESİ 4 AYAKLI MİNAREDEN YÜKSEK OLDUĞU İÇİN YIKILDI
Surp Giragos Kilisesi, Birinci Dünya Savaşı’nda Alman subaylarının karargâhı olarak kullanılmıştır. Kilisenin eski çan kulesi 1913 yılında yıldırım düşmesi sonucu yıkılmıştır. 1914 yılında 2 bin altın harcanarak yaptırılan oldukça yüksek ve görkemli çan kulesi, kilisenin yakınındaki dört ayaklı minareden yüksek olduğu gerekçesiyle 1916 yılında devlet tarafından yıktırılmıştır. 1960 yılına kadar, askeri depo, Sümerbank bez deposu vb. değişik amaçlarla kullanılan kilise, bu tarihten sonra Diyarbakır Ermeni cemaatine devredilmiştir. Uzun süre Hızır İlyas Ermeni Kilisesi Vakfı’na ait, Sur İlçesi, Savaş Mah. Göçmen Sok. No: 12 adresinde bulunan Surp Giragos Kilisesi, metruk kalmıştır. Cemaati Ermeni Soykırımı'dan sonra kalmadığı için uzun bir süre kullanılmayan kilise, günümüzde restore edilmeye başlanmış ve binanın bir kısmı 22 Ekim 2011 tarihinde ibadete açılmıştır. Daha önce çan kulesi yıktırılan kilisenin bu kulesi tamir edilmiş ve kilisenin önceki çanının aynısı Moskova’da özel olarak yaptırılmıştır. 100 kilo ağırlığındaki bu bronz çan, kuleye takılarak 4 Kasım 2012 tarihinde kilisede yapılan geniş katılımlı ayine yetiştirilmiştir. Kilisede bu tarihten itibaren yılda bir defa ibadet yapılmakta ve dünyanın değişik bölgelerine dağılan, özellikle Diyarbakırlı Ermeniler, bu ayine iştirak etmektedirler.
Surp Giragos Ermeni Kilisesi’nin açılışı /2022
KİLİSE NE ZAMAM AÇILDI?
2015’teki olaylarda hasar gördüğü için kapanan Surp Giragos Kilisesi hükümet tarafından restore dilerek 7 Mayıs 2022'de tekrar açıldı.
Haber: Abdullah AKYOL
