İngiliz arkeolog Gertrude Bell’in 1909 yılında Diyarbakır’da çektiği bir fotoğraf, Dağkapı (Harput Kapısı) çevresindeki surların yıkılmadan önceki halini net şekilde gösterdi.
Bugün alanda sadece Dağkapı burcu ayakta kalırken, Bell’in kadrajında geniş bir sur hattı dikkat çekiyor. Ayrıca Tarihi Sur ilçesinin ana girişinin ise Dağkapı Burcu’ndan yapıldığı görülüyor.
KAPIYLA BİRLİKTE SURLAR DA YOK OLDU
Dağkapı Meydanı’ndaki süs havuzu ve minibüs duraklarının bulunduğu bölgede, geçmişte sur duvarlarının uzandığı görülüyor. Bell’in fotoğrafı, Dağkapı’dan itibaren sol tarafta devam eden duvar hattının da bir zamanlar ayakta olduğunu kanıtlıyor.
YIKIM 1930’LU YILLARDA GERÇEKLEŞTİ
1930’lu yıllarda, dönemin valisi Faiz Ergun’un talimatıyla başlatılan “şehir hava almıyor” gerekçeli imar çalışmaları kapsamında, surların önemli bölümleri yıkılmıştı. Daha önce sadece Dağkapı çevresindeki yıkım belgelenmişken, Dağkapı çevresindeki yıkım bu fotoğrafla ilk kez açıkça belgelenmiş oldu.
KENTSEL BELLEĞİN KAYBI
Dağkapı’ya ait bu görsel, sadece fiziksel bir yapının değil, aynı zamanda Diyarbakır’ın kent belleği, mezarlık kültürü ve tarihi topografyasının da nasıl ortadan kaldırıldığını gösteriyor. Bugün UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan surların kalan bölümleri, Bell gibi seyyahların arşivleri sayesinde kayıt altına alınabildi.
KAYNAKLAR
Gertrude Bell fotoğraf arşivi (1909) – Newcastle University / Bell Diaries
Canan Parla, Diyarbakır Surları ve Kent Tarihi
Diyarbakır Kültür ve Turizm V. Dağ Kapı (Harput Kapı) tanıtımı
Bianet & Dergipark: sur yıkım kararları ve şehir tarihi verileri
