Diyarbakır’ın yaz sıcağında ferahlamak isteyenlerin elinden düşmeyen bir içecek vardır: Meyan kökü şerbeti. Koyu kahverengi rengi, yoğun aroması ve kendine has tadıyla bu şerbet, yalnızca susuzluğu gidermekle kalmıyor; aynı zamanda güçlü bir antioksidan kaynağı olarak sağlığa da katkı sunuyor.
Meyan kökü bitkisinin köklerinden elde edilen bu içecek, özellikle Dicle kıyısında, Sur içindeki eski sokaklarda, asırlık gelenekleri sürdüren birkaç usta tarafından hazırlanıyor. Ancak işin sırrı, sadece kökte değil; zahmetli hazırlama sürecinde gizli.
BEYİN HÜCRELERİNİ KORUYAN BİR BTİKİ
Bilimsel araştırmalar, meyan kökünün içerdiği glisirizik asit ve fenolik bileşiklerin sinir hücrelerini oksidatif strese karşı koruduğunu gösteriyor. Parkinson benzeri durumlarda hücre ölümü riskini azalttığı, öğrenme ve hafıza kapasitesini artırdığı gözlemlenmiş. Özellikle Hindistan’da yapılan deneysel bir çalışmada, altı hafta boyunca meyan kökü suyu verilen sıçanlarda bilişsel performansın arttığı raporlanmış.
"ZİHİN AÇAR, SERİNLETİR, BAĞIŞIKLIĞI GÜÇLENDİRİR"
Ancak uzmanlar, bu etkilerin insanlarda ne ölçüde geçerli olduğuna dair hâlâ kesin verilerin bulunmadığını vurguluyor. Yine de halk arasında "zihin açar, serinletir, bağışıklığı güçlendirir" şeklindeki güçlü inanç devam ediyor.
HAZIRLAMAK ZAHMETİ, İÇMEK İSE BİR MİRAS
Hazırlık süreci, tıpkı bir zanaat gibi: İlkbaharda toplanan meyan kökü önce ufalanıyor, sonra ya saatlerce suda bekletiliyor ya da buzla yavaş yavaş özü çıkarılıyor. Ev yapımı tariflerde bile yaklaşık 20 dakikalık kaynatma ve ardından uzun süren süzme işlemi gerekiyor. Bu zahmetli süreç, her yudumun aslında bir emek ürünü olduğunu gösteriyor.
SON USTALAR: GELENEK BİTMEK ÜZERE
Gençlerin bu mesleğe ilgi duymaması, hazırlık sürecinin zorluğu ve kısa sezon nedeniyle bu kültürün birkaç yıl içinde tamamen yok olabileceği endişesini taşıyor. Meyan kökü şerbetini halen sokakta satan birkaç usta kaldı. Görüşülen ustalardan biri, “Bu işi yapan birkaç kişi kaldık, bizden sonra kimse yapmaz. Hazırlaması çok zor, sabır ister. Herkes kolay işe kaçıyor artık” diyerek durumun ciddiyetini özetledi.
SADECE BİR İÇECEK DEĞİL, KÜLTÜREL VE TIBBİ BİR MİRAS
Meyan kökü şerbeti; Diyarbakır’da sadece bir serinletici değil; aynı zamanda geçmişten bugüne aktarılan, hem sağlık hem de kimlik taşıyan bir miras. Bu geleceğin yaşatılması, sadece Diyarbakır’ın biyokültürel mirası açısından da önem taşıyor.
