Diyarbakır’ın kalbinde yer alan ve Anadolu’nun en eski camilerinden biri olarak kabul edilen Diyarbakır Ulu Camii, hem tarihi derinliği hem de mimari özellikleriyle dikkat çekiyor. Yapım tarihi kesin olarak bilinmeyen cami, kentin en büyük kilisesi olan Mar Toma Kilisesi’nin MS 639 yılında camiye çevrilmesiyle İslam dünyasına kazandırıldı.
5. HAREM’İ ŞERİF OLARAK BİLİNİYOR
Tarihi boyunca birçok medeniyetin izlerini taşıyan Diyarbakır Ulu Camii, İslam dünyasında Mekke'deki Kâbe, Medine'deki Mescid-i Nebevi, Kudüs'teki Mescid-i Aksa ve Şam’daki Emeviye Camii’nden sonra beşinci kutsal mabed, Harem-i Şerif olarak kabul ediliyor. Camiye Diyarbakır’da hüküm süren birçok devlet tarafından büyük önem verilmiş; Büyük Selçuklu Hükümdarı Melikşah, Anadolu Selçuklu Sultanı Gıyaseddin Keyhüsrev, Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan ve çeşitli Osmanlı padişahları ile İnaloğulları, Nisanoğulları ve Artuklular döneminden kalma kitabeler caminin farklı noktalarında yer alıyor. Mimari açıdan Şam’daki Emeviye Camii’ni andıran Diyarbakır Ulu Camii, bir külliye görünümünde. Ortasında dikdörtgen planlı geniş bir avlu yer alırken, bu avlunun etrafı farklı bölümlerle çevrilmiş durumda. Avlunun güneyinde Hanefi mezhebine ait ibadet alanı, kuzeyinde ise Şafiilere ayrılmış bölüm ile Mesûdiye Medresesi bulunuyor. Batısında Zinciriye Medresesi, doğusunda ise revaklı yapılar yer alıyor.
KALEM İŞİ SÜSLEMELER GÖZE ÇARPIYOR
Camiye üç ayrı kapıdan giriş yapılabiliyor. Özellikle doğu kapısında yer alan, iki köşedeki aslan ve boğa mücadelesini betimleyen simetrik kabartma figürler, hem sanatsal hem de sembolik açıdan dikkat çekiyor. İç mekânda ise Osmanlı dönemine ait kalem işi süslemeler göze çarpıyor. Orta bölümün tavanında yer alan yazı şeritleri ve süslemeler, dönemin zarafetini yansıtıyor. Kalem işlerinin detayları, camiyi sadece ibadet değil aynı zamanda bir sanat mekânı haline getiriyor.
Öte yandan tarihin, inancın ve mimarinin buluştuğu Diyarbakır Ulu Camii, sadece kentin değil, tüm İslam dünyasının gözbebeği olarak varlığını sürdürüyor.
