33 medeniyete ev sahipliği yapmış Diyarbakır’ın surları kadar su kaynakları da merak ediliyor. Bu su kaynaklarından biri de günümüzde kayıp olarak bilinen Hamravat Suyudur. Hamravat, Diyarbakır’ın bilinen en eski su isale hattıdır. Bu suyun akıbetinden çok, suyu şehir merkezine taşıyan ve bugün kalıntılarından hiçbir şey kalmayan Su Kemerleridir. Peki, Diyarbakır’da bugün olsaydı turizme çok büyük bir katkısı olacak bu önemli su kemerlerine ne oldu, nasıl yıkıldı? Detayları haberimizde…
Batı surları dışında bekleyenler, arkada Hamravat Su Kemeri- (19. yüzyıl)
HAMRAVAT SUYU NEREDE?
Hamravat Suyunun kaynağı şehre 14 kilometre mesafede bugün Diyarbakır’daki Serapgüzeli Köyü diye bilinen Gözeli mevkiinde bulunur. Son yıllara kadar Diyarbakır’da musluklardan akan Hamravat Suyu hakkında Evliya Çelebi de şöyle demiştir: “Hepsi adet akan pınardır. Hepsi içinde övülmüş olan ölümsüzlük suyu çeşmeleri, Hamravat pınarından gelen, can besleyen çeşmelerdir.”
Batı surları ve Hamravat Su Kemeri
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN TARAFINDAN YAPILAN SU KEMERLERİ
Kesin tarihi belli olmamakla beraber 1500’lü yıllarda bir Doğu seferi dönüşünde Diyarbakır’da bulunan ve Hamravat Suyu'nu tadar. Kanuni Sultan Süleyman, suyun tadını çok beğenmesi üzerine Hamravat Su Kemerini (Kantaralar) Kastamonulu Kasım Çelebiye yaptırır. Yapılan bu kemerler ile Karacadağ’da bulunan Gözeli kaynaklarından akan Hamravat suyunu Diyarbakır’a 14 kilometrelik mesafeden bu kemer aracılığıyla taşır.
HAMRAVAT SUYU BİR DÖNEM HALKA ÜCRETSİZ DAĞITILDI
Hamravat Suyu, Kanuni’nin hayratı olduğu için Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar Diyarbakır'da sokaklardaki hayrat çeşmelere, camilere, mescitlere hatta yoksul semtlerdeki evlere ücretsiz dağıtılırdı.
DİYARBAKIR’IN SU KEMERLERİ NE ZAMAN YOK OLDU?
Bazı kaynaklarda 19. yüzyılda Hamravat Suyu hattının belirgin derecede bozulmaya başladığı zaman dilimidir. Şehrin nüfusunun artması, tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin şehrin dışında gerçekleşmesi ve su kemerinin eskimesi suyun kalitesinde belirgin oranda bozulmaya neden olur. Cumhuriyetin ilk yıllarında Vali Nizamettin Bey tarafından Hamravat Suyu'nun metal borularla taşınmasıyla zaten yıpranmış olan su kemeri işlevini tamamen kaybeder.
ŞEHİR MERKEZİNİN SUR DIŞINA ÇIKMASIYLA MI SU KEMERLERİ YOK OLDU?
Diyarbakır’daki Su Kemer kalıntılarının tam olarak ne zaman kaldırıldığı bilinmese de 1930'larla birlikte şehrin surların dışına çıkması ve 1930'larda yapılan Diyarbakır Şehir Planında su kemerinin bulunduğu çevrede bir caddenin görülmesi kemer kalıntılarının 30'lu yıllarda tamamen yok edildiğini düşündürüyor.
DİYARBAKIR SU KEMERLERİ GEZGİNLERİ ETKİLİYORDU
Diyarbakır Surları kadar su kaynakları ve kanalları şehre gelen gezginleri etkiliyordu. Diyarbakır’ın su kaynakları, suyla ilişkisi hangi sebeple olursa olsun şehre gelenleri etkilemiş. İsmi meçhul Venedikli tacir de Dicle’ye dokunmadan yapamamış. “Kısmen bir ovanın, kısmen de bir dağın üzerinde yer alan ve büyük bir ovanın ortasında bulunan bu şehrin birçok yerinden çıkan pınarlar sayesinde suyu oldukça boldur. Şehrin askerler tarafından çok iyi korunan altı kapısı vardır. Kapı komutanlarının emri altında on, on iki veya yirmi asker bulunur. Her kapının yanında da temiz su akan büyük çeşmeler yer alır.
Haber: Remziye ÇELİK
