Fatma Garan Alkış sözü, halk edebiyatında karşıdaki kişinin iyiliğinin istendiğini gösteren, kargış ise tam tersine söylenen kişinin kötülüğünü isteyen söz kalıplarıdır. Alkış ve kargış bir halk edebiyatı türü değildir. Bunlar konuşmayı süsleyici, duyguları belirtici, anlatımı güçlendirici dil öğeleridir. Kısa olmaları ve anlatım yoğunluğu taşımaları nedeniyle kullanılırlar. Dua, insanın kendisi ile içinde yaşadığı cemiyetin maddi refah ve manevi saadatinde yardım ve merhametini istemek üzere, Tanrı’ya yaptığı bir hitap, bir sesleniştir. Bu niteliği ile ferdi karakter taşıyan ve sessizce edilen dua, Müslümanlar arasında ve Türklerde camilerdeki ibadetlerde, Mevlidlerde, harbe girildiği sırada vb. dini ve milli heyecana kapılan insanlar tarafında hoca ile birlikte, yüksek sesle de bir ağızdan tekrarlanır. Kargış, insanın kendisine, ailesine, cemiyetine ve din gibi müesseselerine zararı dokunacak şahıslara, düşünce ve fikirlere karşı davranışlarının şiddetli bir tepkisidir. Hayatta adeletsizliğe uğramış, küfran-ı nimetle karşılaşmış insanın, vicdanında uyanan isyan ve hiddeti susturma çareleini araması gayet tabidir. İşte beduualar, bu ruh halini yaşayan insanın en büyük kudret olan Tanrı’dan kötülüğün cezalandırılmasını istemesi yolundaki dileklerinden doğan sözlü gelenek mahsulleridir. Diyarbakır’da geçen alkış-kargış ve yeminler şu şekildedir: Alkışlar Allah din imandan ayırmaya Allah katı nazardan sakliya Allah sana Eyyüp Peygamber sabrı versin Ayak ucun pınar, baş ucun göl ola Ayakların kıbleye erişe Bastığın yerde güller bite Hızır yoldaşın ola İki cihanda yüzün ak ola Kapın daima açık ola Kesene Halil İbrahim bereketi gire Toprağa el atasın altın ola Kargışlar Allah müstahakını vere Allah sana fırsat vermiye Allah seni kahrede Allah’ından bulasan Ataş düşsün canan oğul Başın yastık görmiye Boynun altında kalsın Ciğerin sızlaya Dermansız derde tutulasın Dinsiz imansızlarla haşr u neşr olasan Jan tutasan Jan yiyesen Kan kusasan Köpek gibi doğurup, kedi gibi yiyesen Murat almayasan O boyda kalasan Pepuk olasın Sütüm sana haram, it kanı ola Yeminler Allah beni çarpsın ki vi! Allah vekil, nimet vekil Dinime imanıma Kitabıma Kur’anıma Murat görmeyeyim ki Oğlumun başı hakkı için Vallahi de, billahi de, tillahide Değerlendirme Yöre insanı karşılaştığı çeşitli durumlar karşısında minnet ve teşekkürlerini alkışlarla dile getirirken, öfke ve tepkisini kargışlar yoluyla dile getirmiştir. Yeminler de derdini anlatmak isteyen kişinin inandırıcılığını arttırmak için başvurduğu bir yoldur. Derlemiş olduğumuz alkış, kargış ve yeminleri Diyarbakır ağzına uygun bir şekilde aktarmaya çalıştık.
Editör: TE Bilisim