Helen Dönemi’nde Hurriler’den kalma kalenin surları sağlamlaştırılmıştır. Kentin ana yollarının bu dönemde şekillendiği kabul edilmektedir. İçkale içerisinde; yönetici sınıfın konutları, kalenin dışındaki alanda ise; halkın kullandığı Pazar yerleri ve çarşı alanlarının ilk temelleri atılmıştır. M.Ö 69 yılından itibaren kentte egemenlik kuran Romalılar mevcut kenti korumuş, büyük avlulu tapınaklar yapmıştır. Helen döneminden kalan su kanalları sisteminin bakımı yapılarak daha da sağlamlaştırılmıştır. Hristiyanlığın Diyarbakır ve çevresine yayılışının da Roma dönemine rastladığı bilinmektedir. M.S. 313 yılında Milano Fermanıyla Roma İmparatorluğu’nun resmi dini haline gelen Hristiyanlık, devletten de destek görerek, imparatorluk sınırları içinde rahatça yayılabilmiş; manastır, kilise ruhban okulları, kütüphane gibi yapılar kentsel yerleşmede kurulmaya başlamıştır.
DİYARBAKIR, ROMA DÖNEMİNDE MEZOPOTAMYA’NIN BAŞKENTİ
Romalılar IV. yüzyıl ortalarından itibaren kenti, Roma Mezopotamya’sının başkenti haline getirmiş, II. Constantius 349 yılında İçkale’yi içine alacak doğudaki yarım daire şeklinde olan dış surları da yaptırmıştır. 367 – 375 yıllarında şehrin surları, halkı içine alacak şekilde genişletilmiş, şimdiki Dağkapı, Urfakapı, Mardinkapı arasındaki surlar yapılmıştır.
Kaynaklara göre, kapılar her gece gün batımında kilitlenir ve anahtarlar saraya götürülürdü. Bu kural o kadar sıkıydı ki, bu saatten sonra hiçbir gezgin, konsolosları aracılığıyla şehrin yöneticisinden şehre giriş izni almadan buraya kabul edilmezdi. Kent içinde birbiri ile kesişen ana yollar bir kastrum planı niteliğindedir. Ticari faaliyetin yoğun olması nedeniyle merkezde bir de çarşı mahallesi yer almıştır. IV. yüzyıllarda kentin dış surlarının yapılışı, kentin aldığı büyük göç, Roma’nın Diyarbakır’ı askeri merkez olarak kullanmaya başlayışı, kentin fiziksel gelişiminde ve şekillenmesinde etkili bir dönem olmuştur.
Haber: Onurcan
GÜLER
