İslam dünyasının 5. Harem-i Şerifi kabul edilen Diyarbakır Ulu Camii, yalnızca mimarisiyle değil, içinde barındırdığı gizemli hikâyelerle de ziyaretçilerin ilgisini çekiyor. Sur ilçesinin kalbinde yer alan ve 639 yılında Diyarbakır’ın fethiyle kiliseden camiye çevrilen bu yapı, Artuklular döneminde yapılan kapsamlı onarımların ardından günümüze kadar ulaşmayı başardı.
Ulu Cami’yi gezenlerin en çok merak ettiği ayrıntılardan biri de avluda bulunan demir yılan figürü. Bu figürle ilgili halk arasında dolaşan rivayetler, yerli ve yabancı turistlerin ilgisini daha da artırıyor.
Diyarbakır Ulu Cami’deki demir yılanın sırrını biliyor musunuz? pic.twitter.com/lpy5tB9ey4
— Mücadele (@MucadeleGzt) September 4, 2025
İşte demir yılanın dört farklı yorumlandığını hikayesi:
Birinci rivayet: Avluda namaz kılan bir veliyi rahatsız etmek isteyen iblis, yılan kılığına bürünür. Ancak tam o sırada Allah’ın kudretiyle yılan demire dönüşür.
İkinci rivayet: Figür, paratoner işlevi görmüştür. Demirin toprağa uzanan kısmı sayesinde şimşekler buradan toprağa aktarılır.
Üçüncü rivayet: Diyarbakır’ın yaz aylarında artan akrep tehlikesine karşı bir âlimin bu yılanı tılsımlayarak buraya bıraktığına inanılır.
Dördüncü ve en mantıklı kabul edilen rivayet: Artuklu döneminde açılan Mesudiye Medresesi’nde tıp ve eczacılık dersleri verilmiştir. Yılan, tıpta kullanılan panzehiri ve eczacılığı simgeler. Bu neden figürün buraya konulduğu düşünülür.
Ulu Cami, Artuklu döneminde kapsamlı restorasyon yapıldı. Bu restorasyonun kanıtı Ulu Cami avlusunda çeşitli yerlerde bulunan kitabelerde yazılıdır. Böylesine kapsamlı bir restorasyonun Artuklu döneminde yapılması dördüncü rivayetin gerçek olma olasılığını artırıyor.
Bugün Ulu Cami’yi ziyaret edenler, avluda durup önce bu yılanın hikâyesini soruyor. Kimi efsanelere inanıyor, kimi de bilimle ilişkilendiren son yorumu daha gerçekçi buluyor. Ancak ortak nokta şu: Demir yılan, Ulu Cami’nin asırlardır süregelen gizemlerinden biri olmayı sürdürüyor.
