Diyarbakır, tarihi ve stratejik açıdan Türkiye’nin en önemli şehirlerinden biridir. Binlerce yıllık geçmişiyle birçok medeniyete ev sahipliği yapmış ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin merkezi konumunda olmuştur. Yaklaşık 12 bin yıllık tarihiyle Hurri, Mitanni, Asur, Pers, Roma, Bizans, Emevi, Abbasi, Selçuklu ve Osmanlı gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Bu, şehri kültürel ve tarihi açıdan zengin bir merkez haline getirmiştir. Amid/Amida Kenti: Antik dönemde “Amida” olarak bilinen Diyarbakır, Roma ve Bizans dönemlerinde önemli bir merkezdi. İslam dünyasında “Diyar-ı Bekr” adıyla anılmış ve bölgenin idari merkezi olmuştur.
TELGRAF GÖNDERDİ, İSİM DEĞİŞTİ
Diyarbakır'ın bugünkü adını alması, Türk dil ve tarih çalışmalarının dönüm noktalarından biri olarak kabul ediliyor. Türk Dil Kurumu’nun (TDK) arşivlerine göre, bu değişiklik süreci, 17 Kasım 1937 gecesi Mustafa Kemal Atatürk’ün Diyarbekir’den Elazığ’a trenle geçtiği sırada yapılan bir dil tartışmasıyla başladı. Söz konusu tartışmanın ardından, TDK Genel Sekreteri İbrahim Necmi Dilmen’e resmi bir telgraf gönderilerek, Diyarbekir isminin etimolojik kökeniyle ilgili inceleme başlatılması talimatı verildi. Telgrafta, şehrin adının “Bakır memleketi” anlamına gelen “Diyarbakır” olarak değiştirilmesi gerektiği belirtilerek şu ifadeler yer aldı:
“Diyarbekir şehrinin isminin etimolojisine dair etüt var mıdır? Esasta bu şehrin ismi 'Bakır memleketi' manasına olan 'Diyarbakır' olması gerektir ve artık bu isimle tanınacaktır. Dil Kurumunun bu hususta Tarih Kurumu ile iş birliği yaparak, historik ve lengüistik tetkikatta bulunmasını rica ediyorum”
SAVUNMA VE STRATEJİK ÖNEME SAHİP
Diyarbakır, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Dicle Nehri’nin kıyısında yer alır. Bu konum, tarım ve ticaret açısından şehri stratejik bir merkez haline getirmiştir. Tarihi İpek Yolu’nun önemli duraklarından biri olan Diyarbakır, Mezopotamya ile Anadolu’yu bağlayan bir köprü konumundaydı. Bu, şehrin ekonomik ve ticari açıdan önemini artırmıştır. Ayrıca, Diyarbakır Surları ve kalın bazalt taşlarından yapılmış kalesi, şehri doğal bir kale haline getirmiştir. Dicle Nehri’nin sağladığı doğal savunma hattı, şehrin stratejik önemini güçlendirmiştir.
Öte yandan bu isim değişikliği, yalnızca bir dil meselesi değil; aynı zamanda Türkiye’nin ulusal kimlik inşasında dil ve tarih bilincinin ne kadar önemli bir yer tuttuğunun da somut bir örneği olarak hafızalarda yerini aldı.
