Diyarbakır'ın Ergani ilçesinde neolitik devrin izlerini taşıyan Çayönü Höyüğü, arkeolojik kazılarla bugüne kadar tarihe ışık tuttu. Göçebelikten yerleşik yaşama geçilip tarıma ilk başlanılan yerler arasında bulunan Çayönü Höyüğü, ilgi uyandırıyor.
10 BİN YILLIK BİR YAŞAM…
İçinde 400'den fazla bireye ait kemik ve kafatasının depolandığı "Kafataslı Yapı", mozaikli yapı "Terrazo Binası"nın gün ışığına çıkarıldığı höyük, günümüzden yaklaşık 10 bin yıl önceye tarihlenmesiyle sadece bölge değil, dünya uygarlık tarihi için de büyük önem arz ediyor.
TÜRKİYE VE GÜNEYDOĞU AVRUPA'NIN İLK KÖY YERLEŞKESİDİR
Anadolu, yerleşik hayata geçişin güzümüze ulaşan en güzel örneklerine ev sahipliği yapmaktadır. Çayönü, Ergani'de yer alan, Türkiye ve Güneydoğu Avrupa'nın ilk köy yerleşkesidir. Tarih öncesinden kalma bu höyük, M.Ö 8500'de başlayan yerleşimine ait evrelerin izlerini barındırmaktadır. Çayönü Höyüğü aynı zamanda madencilik tarihinin başladığı ilk yer olarak kabul edilmektedir. Bakır ilk kez Çayönü'nde belli tekniklerle ısıtılarak şekillendirilmeye başlanmıştır.
ÇAYÖNÜ’NÜN TARHİTEKİ ÖNEMİ
Çayönü, avcı-toplayıcı halkın yerleşik hayata geçerek tarımla uğraşmaya başladığı aynı zamanda hayvancılığa devam ettiği tarihteki ilk yerleşik köy olma özelliğine sahiptir. Madencilik tarihi bakımından da oldukça önemli bir yer olan Çayönü, bakırın ısıtılarak şekillendirildiği ilk yer olduğu kabul edilmektedir. Peki Çayönü hangi döneme aittir? Tarihteki ilk yerleşik köy olan Çayönü'nün önemi...
Dünya uygarlık tarihinin en önemli merkezi olan Mezopotamya, tarihin başladığı yer olarak kabul edilir. Mezopotamya'da yer alan dünyanın ilk köyü olarak kabul edilen Çayönü'nde tarım ve besiliğe ait tarihteki ilk örneklere rastlanmaktadır. Çayönü halkı, geçimini tarımla sağlayarak temel besinlerini tarımda elde ettikleri mahsullerden karşılamaktaydı. Çayönü'nde yapılan kazılarda çok fazla av malzemesi toprak altından çıkarılır. Bu da henüz yerleşik hayata geçen Çayönü halkının avcı-toplayıcı yaşam alışkanlıklarını bırakamadıkları görülmektedir. Çayönü hem tarım hem de hayvancılığın yapıldığı, günümüz köy hayatının temellerinin atıldığı en eski köy olma özelliğine sahiptir.
Çayönü kazılarında bulunan hayvan kemiklerinden yapılan avcılık malzemelerinden, hayvanların ilk kez evcilleştirildiği köy olduğu tezini güçlendirmektedir. Tarım ve hayvancılık dışında mimari anlamda da dönemin en önemli örneklerini veren Çayönü, yuvarlık ve ızgara planlı en iyi neolitik (cilalı taş devri) dönemi ev örneklerini vermektedir.
