Sürekli olarak önemli bir yerleşim ve konaklama yeri olduğu bilinen, geçmişi MÖ. 4000 yıllarına dayanan, birçok medeniyete ev sahipliği yapan ve günümüzde ise Tunceli’nin 8 ilçesinden biri olan Çemişgezek, çok uzun yıllar Diyarbakır’a bağlı kaldı. İşte tarihte iki defa Diyarbakır’dan ayrılıp bağlanan Çemişgezek ilçesi hakkında bilmedikleriniz.
ÇEMİŞGEZEK HAKKINDA
Tunceli’nin 8 ilçesinden biri olan Çemişgezek, Tunceli’nin batısında yer almakta olup, ile 117 kilometre uzaklıktadır. 1881 yılında belediye teşkilatı kurulan İlçe, 877 kilometre alana sahiptir. İlçenin rakımı 953 metredir. Kuzeyinde Ovacık, doğusunda Hozat, Kuzeybatısında Erzincan ile komşu olup güneyi ve kısman batısı Keban Baraj Gölü ile çevrilidir. Tunceli ile olan ulaşımı Pertek üzerinden karayolu ile sağlanır. Ancak ulaşım daha çok Elazığ üzerinden olup Elazığ-Çemişgezek arasındaki karayolunun bir kısmının Keban Baraj Gölü üzerinde olması nedeniyle feribotlarla sağlanmaktadır. Bilinen ve MÖ 4000 yıllarından başlatılan tarihi ile Çemişgezek’in sürekli olarak önemli bir yerleşim ve konaklama yeri olduğu bilinmektedir. İlçenin isim kökeni Ermeni orijinli Bizans imparatoru Çimiskes’e dayanır. Edessalı Mateos, Çimiskes'i Sophene bölgesinden olduğunu belirtmektedir. 2023 yılı itibariyle 89 bin 317 nüfuslu ilçede tarih boyunca Hititler, Urartular, Saltuklular, Romalılar, Selçuklular, Araplar, Osmanlılar gibi önemli medeniyetler egemenlik sürdürmüştür.
Çemişgezek, 1937 veya 1938 civarı (Kaynak Kişisel koleksiyon)
ÇEMİŞGEZEK NE ZAMAN DİYARBAKIR’A BAĞLANDI?
Çemişgezek beyliği Kanuni Sultan Süleyman zamanına kadar varlığını sürdürmüşken, bu dönemde Çemişgezek Beyi Pir Hüseyin Beyin ölümü üzerine çocukları arasında başlayan mücadele sonrası beylik iki sancak ve 14 zeamete ayrılmıştır. 1518 yılında Yavuz Sultan Selim zamanında o döneme kadar sancak olarak idare edilen Çemişgezek, liva haline getirilerek Diyarbakır eyaletine bağlanır. Bu yıllarda Çemişgezek kanunnamesi yayınlanarak buranın gelir, gider, ekonomi ve yönetim sistemi karara bağlanır. 1568 yılında yapılan yeni bir düzenleme ile Çemişgezek sancağı Diyarbekir Beylerbeyliği’nden alınarak Erzurum Beylerbeyliğine bağlanır.
ÇEMİŞGEZEK İKİ KEZ DİYARBAKIR’A BAĞLANDI
Ancak Çemişgezek’in Erzurum Beylerbeyliğine bağlılığı fazla sürmez ve 1609 yılında tekrar Diyâr-ı Bekr Beylerbeyliğine bağlanır. Çemişgezek bu şekilde uzun yıllar Diyâr-ı Bekr Eyaletine bağlı bir sancak olarak idare edildikten sonra 1858 yılında kazaya dönüştürülerek Harput’a bağlanır. Böylece Çemişgezek, tarihte ikinci defa Diyarbakır’a bağlanıp ayrılmış olur.
ÇEMİŞGEZEK NE ZAMAN İLÇE OLDU?
1925 yılında Dersim Sancağıda kaldırılınca Çemişgezek de diğer kazalar gibi Elazığ’a bağlanmıştır. 25 Aralık 1935 tarih ve 2885 sayılı kanun ile Erzincan vilayetinin Pülümür, Elazığ vilayetinin Hozat, Nazımiye, Mazgirt, Ovacık, Pertek ve Çemişgezek ilçelerinin bağlandığı Tunceli vilayeti teşkil edildi. Ancak Tunceli vilayeti özel kanuna göre 1 Ocak 1947 tarihine kadar geçici merkezinin bulunduğu Elazığ’dan idare edilmiş, 30 Aralık 1946 tarih ve 4993 sayılı kararla il merkezi Kalan kasabasına nakledilmiştir. İlçenin Belediye teşkilatı 1881’de kurulmuştur.
Çemişgezek-Tagar Köprüsü
Haber: Remziye ÇELİK
