Diyarbakır’da İslam'ın 5. Harem-i Şerif'i kabul edilen Sur ilçesindeki Ulu Cami avlusundaki dört sembolün anlamı belli oldu. Soldan sağa mihrap, Dicle Nehri’nin kıvrımları, Diyarbakır’ın surlarının dört kapısı ve hayat ağacı olduğu öğrenildi. İşte detayları…
Ulu Cami, 639’da Mar Toma Kilisesi’nin camiye dönüştürülmesiyle doğmuş, zamanla pek çok onarımdan geçmiş ve şu an Diyarbakır’ın en değerli tarihi yapılarından biri haline gelmiştir. Semboller, sadece mimari değil, aynı zamanda bölgenin tarihini, kültürünü ve evrensel dini değerlerini yansıtıyor. Bu semboller, caminin geçmişten bugüne ibadet yeri olarak kalacağının güçlü bir işareti olarak kabul ediliyor.
MİHRAP
Birinci ve Beşinci Sembol (Mihrap): Cami duvarlarına işlenmiş ilk ve son figürler, her ikisi de mihrap şeklinde tasarlanmış. Bu semboller, caminin kuruluşundan bugüne kadar kesintisiz bir ibadet mekânı olarak kullanılmaya devam ettiğini işaret ediyor. Uzmanlar, bu sembolün caminin geçmişte Roma dönemi Güneş Tapınağı kalıntıları üzerine kurulduğunu ve zamanla kiliseye dönüştürülüp, daha sonra camiye evrildiğini belirtiyorlar. Bu sembol, caminin halen ibadete açık olduğunu ve geçmişten bugüne sürekliliğini simgeliyor.
DİCLE NEHRİ – LABİRENT
Dicle Nehri – Labirent: Labirent şeklinde tasarlanmış ikinci sembol, Diyarbakır’ın binlerce yıllık kesintisiz tarihine gönderme yapıyor. Bu kıvrımlı desen, Dicle Nehri’nin bükümlü rotasını ve şehrin dolambaçlı sokaklarını temsil ediyor. Uzmanlara göre, bu sembol Diyarbakır’ın “9 bin yıllık sürekliliği”ni simgeliyor. Dicle Nehri, bölgenin kültürel bağlarını ve geçmişinin derinliğini yansıtarak, kenti oluşturan doğal unsurlarla tarihsel sürekliliğini pekiştiriyor.
DİYARBAKIR SURLARI VE KAPILAR
Diyarbakır Surları ve Kapılar: Ortada yer alan dairesel sembol, Diyarbakır’ın surlarını temsil ediyor. Dairenin dört yanına yerleştirilen kapı şekilleri, şehrin dört ana kapısı olan Mardin Kapı, Urfa Kapı, Dağ Kapı ve Yeni Kapılarına işaret ediyor. Bu sembol, şehrin korunmasını sağlayan surları ve bu surlarda yer alan dört ana kapıyı bir arada yansıtıyor. Bu figür, Diyarbakır’ın savunma sistemini ve surlarının önemini simgeliyor.
HAYAT AĞACI
Hayat Ağacı: Hayat ağacı sembolü, tüm dinlerde bolluk ve bereketin simgesidir. Ulu Cami’nin duvarındaki stilize edilmiş ağaç formu, evrensel bir yaşam gücünün imgesidir. Dinî motifler uzmanlarına göre, hayat ağacı sembolü, caminin zenginliğini ve ibadet mekânı olarak sunduğu manevi gücü simgeliyor. Aynı zamanda yaşamın sürekliliğini ve doğanın dengesini anlatan bir sembol olarak kabul edilir.
Sonuç olarak, Ulu Cami’nin duvarlarındaki semboller, caminin sadece bir ibadet yeri değil, aynı zamanda Diyarbakır’ın tarihsel ve kültürel ruhunu taşıyan bir simge olduğunu gösteriyor. Bu semboller, hem geçmişin izlerini taşır hem de caminin gelecekte de ibadet yeri olarak varlığını sürdüreceğini vurgular. Hem mimari yapısı hem de sembolizmi, Diyarbakır Ulu Cami’sini benzersiz kılan unsurlar arasında yer alıyor.
