Diyarbakır Keldani kilisesi Vakıf Başkan Yrd. Zeki Kasar, Diyarbakır'da geçmişte 37 kilise olduğunu ifade etmektedir. Diyarbakır’da Can Şakarer'in işaret ettiği otuz kiliseyi meşhur tarihçi Abdüssettar Hayati Avşar da teyit etmektedir. Bölgede bu kadar sayıda kilisesi olan bir il yoktur. Orhan Cezmi Tuncer 'Diyarbakır Kiliseleri' isimli eserinde bu konuyu çok detaylı ele almıştır. Bu eserde özet envanterde Yok olanlar: Markuzma, Mar Zuora, Yavuz Selim ilkokulu bahçesinde süryani kilisesi, Sen Teodoros, Mar Toma, Mar Şilo, Vaftizci Mar, Mar İstefanos, Mor Gevarfis, Mar Hananyo, Madin Araklos, Makabagus, Meryem-i Zal. Çalışanlar: Meryem Ana kilisesi (Süryani), Mar Petyun (Keldani) Boş kiliseler: Surp Sargis 16. yüzyıl Katolik Gregoryan, Katolik Kilisesi (16. yüzyılda yenilendi,1877'de yeniden yapıldı), Surp Giragos Katolik kilse (16. yüzyılda yenilenmiş), Latrin Kilsesi Süleyman Nazif ilköğretim okulu bahçesinde, Sen Corc (Nasturi kilsesi İçkalede) Yazar, 21- 22 kilse olduğunu ifade etmekte ve envanteri şu şekilde sunmaktadır: Günümüze erişenler Süryani: 4, Ermeni 6, Keldani 1, Rum 2, Bilinmeyen 9, Ortodoks 4, katolik 5, protestan 1, bilinmeyen 12. Silvan: Silvan Hristiyanlarca kutsal bir şehirdir. Şehitler şehri olarak anılmaktadır. Hz. İsa zamanından kalma bir kilise duvarı vardır. Bu duvar şimdi bir caminin bir kenarını oluşturmaktadır. Bu cami sur üstündeki Belediye camiidir. Nasıl ki Kudüs’te ağlama duvarı çok büyük ehemmiyet arz edip çok ziyaretçisi vardır, bu duvarın tanıtımı da çok önem arz etmektedir. Silvan’da ayrıca Hassuni mağaralarının yanında taşlarla yapılmış çok eski bir kilise de bulunmaktadır. Çermik: Diyarbakır salnamelerinde Çermik’te 1 kilise, 3 Hıristiyan ibadethanesi ve 3 Hıristiyan mektebi olduğu yazılıdır. İlçede Yahudilerden kaldığı söylenen eski bir sinagog da vardır. Bu gün ev olarak kullanılmasına rağmen, halen bazı duvarları özelliğini korumakta ve tarihi bir görünüme sahiptir. Sinagog, dışarıda büyük bir avlu ve içeride bulunan genişçe bir odadan oluşmaktadır. İçerideki büyük odanın batı tarafında “hitabet yeri bulunmaktadır. Odanın duvarları siyah ve beyaz bir taştan yapılmıştır. Çüngüş: Çüngüş’te bir manastır vardır. Lice’de Yukarı camii kiliseden dönmedir. Ayrıca bir kilise harabesi de bulunmaktadır. Hazro: Hazro'nun eski yerleşim yeri olan Tercil kalesinin içinde kilise bulunmakta ve bu kiliseye müslümanlar dahi çocuklarını götürüp içinde yatırıp şifa aramakta ve kilise için adaklar kesmektedir. YAHUDİ İNANÇ TURİZMİ Diyarbakır'ın ilk yerli halkı olarak Davud peygamberin sülalesinden Hunayna bin Maiş gibi kişilerin varlığı ve Hz.İbrahim'in Hacer ve Sara isimli hanımlarının ölümünden sonra evlendiği Katura isimli hanımın oğlu Medyan'ın torunu Amed'in Diyarbakır'ın kurulmasındaki rolü bulunmaktadır. Diyarbakır’da Arap şeyh camii arkasında bir sinagog vardır. Restore edilip çevre düzeni yapılarak ibadet ve turizme açılmalıdır. Sinagog kalıntısının adresi Hasırlı mahallesi Bahçecik sokak. 3. çıkmazda, ses sanatçısı Recep Kaymak'ın eski evinin yanıdır. Sinagog surlara 50 metre mesafededir. Surun etrafı temizlendiği için ulaşım da kolaylaşmıştır.
Editör: TE Bilisim