Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan ve zengin tarihiyle öne çıkan Diyarbakır, binlerce yıldır birçok medeniyetin izlerini taşıyan kadim bir şehir olarak dikkat çekiyor. Farklı dönemlerde pek çok isimle anılan şehir, bu isim değişimleriyle tarih boyunca egemen olan kültür ve inançların izlerini de günümüze taşımaktadır.
Diyarbakır’ın bilinen en eski adı, MÖ 1316-1281 yılları arasında hüküm süren Asur Kralı Adad Nirari I’e ait bir kılıç kabzasında geçen “Amidi” ya da “Amedi” olarak kayıtlara geçmiştir. Bu adın, bölgeye ilk yerleşen topluluklardan olan Hurilerden (Subartular) kaldığı tahmin edilmektedir. Roma ve Bizans kaynaklarında ise kentin adı “Amid” ya da “Amida” olarak geçmektedir. Bölgenin kadim halklarından olan Süryaniler de şehri “Amid”, “Omid”, “Emit” ve “Amida” gibi farklı isimlerle anmıştır.
HER DÖNEMDE FARKLI BİR İSİMLE ANILMIŞ
İslamiyet’in bölgeye gelişiyle birlikte şehir “Kara Amid” veya “Kara Hamid” gibi adlarla da anılmıştır. Bu adlandırmada yer alan “kara” ifadesinin, Diyarbakır surlarının koyu renginden kaynaklandığı düşünülmektedir. Osmanlı döneminde ise şehir, Arapça kökenli “Diyar-ı Bekir” yani “Bekir’in Diyarı” anlamına gelen bir isimle anılmış ve zamanla bu ifade halk arasında “Diyarbekir” olarak yaygınlaşmıştır. Cumhuriyet dönemine gelindiğinde ise Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün talimatıyla şehrin adı “Diyarbakır” olarak değiştirilmiştir. Bu isim değişikliği, 1937 yılında Atatürk’ün bölge ziyareti sırasında gündeme gelmiş ve 1938 yılında Türk Dili dergisinde detaylı şekilde ele alınmıştır.
KÜLTÜREL ÇEŞİTLİLİK VE TARİHÎ ÖNEM
Diyarbakır, Kürtçe konuşan halk arasında ise bugün hâlâ “Amed” ismiyle anılmaktadır. Bu isim, Kürt kültüründe ve tarihî bellekte simgesel bir yere sahiptir. Farklı dönemlerde farklı medeniyetlerin etkisiyle şekillenen bu isimler, Diyarbakır’ın binlerce yıllık tarihi boyunca sahip olduğu kültürel çeşitliliği ve tarihî önemini ortaya koymaktadır.
Bugün ise Diyarbakır, sadece isimleriyle değil, aynı zamanda UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri ile de geçmişin izlerini yaşatmaya devam etmektedir.
