Bismil, Diyarbakır’ın güneydoğusunda, il merkezine 55 kilometre uzaklıkta ve Diyarbakır-Batman karayolu üzerinde yer alır. Diyarbakır’ın yüzölçümü bakımından en büyük ikinci ilçesi olan Bismil, Dicle Nehri’nin ilçenin içinden geçmesi, ilçenin verimli tarım arazilerine sahip olmasını sağlamaktadır. Dünya üzerinde leylek popülasyonunun en fazla olduğu bölgelerden biri olan ilçenin geçmişi de eskiye dayanmaktadır.
DİYARBAKIR’IN BİR KÖYÜYDÜ…
Bismil'de çıkan eski mezar taşları 250-400 yıllıktır. Bunların bir kısmının Konya ve bir kısmının da Musul tarafından geldikleri söylenir. Önceleri köy statüsünde olan Bismil, bir ara nahiye olmuş; Mermer ve Akpınar köyleri de buraya bağlanmıştı. Daha sonra bu teşkilat dağıtılarak adı "Şark" olarak belirlenen bu nahiye merkezden idare olunmuştu. 1926 yılında yapılan idari bölünmede Şark Nahiyesi'nin merkezi bu kez Seyithasan Mahallesi olmuş, Bismil de buraya bağlanmıştır. Daha sonra, tekrar Bismil Nahiyesi oluşturulmuş ve Seyithasan Köyü buraya bağlanmıştır. 1936 yılında da Bismil, Diyarbakır'ın altıncı ilçesi olmuştur. Bismil, ayrıca nüfus bakımından en kalabalık ilçeler arasında yer almaktadır.
BİSMİL KÖYLERİ VE KÜRTÇE İSİMLERİ
Bismil’e bağlı birçok köy/ mahalle bulunmaktadır. Bu mahallelerin birçoğunun Kürtçe ismi de yerel halk arasında bilinmektedir.
İşte Bismil’e bağlı köylerin Kürtçe- Türkçe isimleri:
Ağılköy: Incolînê
Ağıllı: Bîrikê
Ahmetli: Mezra Ehmed
Akbaş: Sergewra
Akçay: Safya
Akköy: Şêxyusif
Alıncak: Elîşem
Alibey: Elodîna
Aluç: Eluzê
Ambar: Embar
Aktepe – Devran: Melecabêr
Aralık: Tezeka
Arıkgöl: Gundêevdî
Aslanoğlu: Eslanoxlî
Aşağıdolay: Fetla Jêrî
Aşağıoba: Merxenda Jêrî
Ataköy: Daraqol
Aygeçti: Tirşama Tahiro
Babahaki: Babaxakî
Bademli: Mezra Evdilqadir
Baharlı: Baliyê
Bahçe: Mâra
Bakacak. Seyîthesen
Balcılar: Selevdûn
Aşağıbalcılar: Selevdûnajır
Başhan: Xanoserê
Başköy: Başko
Başören: Başmerlu
Bayındır: Erepkendê
Belli: Belê
Boyacı: Elebocîya
Bozçalı: Boçelî
Bölümlü: Çqasimîyê
Çakallı: Çeqelî
Çakıllı: Şekiltîzê
Çatalköy: Çetelîyê
Çavuşlu: Çawişlî
Çeltikli: Mîrkulyan
Çölağan: Çolaxa
Çöltepe: Çoltepe
Derbent: Dêrbendê
Doruk:Gırê Izêr
Eliaçık: Kopeklî
Erler: Sofya
Gedikbaşı: Qerepêçê
Göksu: Kerxamihaciran
Gültepe: Çorepa
Güngeçti: Perîşanê
Güroluk: Qeselê
Güzelköy: Sinsê
Harmanlı: Mezra Kebîr
hasanpınar: Derwêşiyê
Işıklar: Heyderî
İsalı: Gundê Îso
İsapınar: Îsepar
Kağıtlı: Qaxetlî
Kamışlı: Qamişlu
Karabörk: Qerebolkê
Karacık: Qerecix
Karaçölya: Qereçolya
Karagöz: Qerengozê
Karapınar: Qerepar
Karatepe: Girhebes
Karayiğit: Qerebadira
Kavuşak: Zêvê
Kayıköy: Selmilk
Kazancı: Hacıyakurmanca
Keberli: Kemberlî
Kenberli: Kenbelû
Kılavuztepe: Şeîra
Koğuk: Qoxî
Kopmaz: Girmalik
Kopuzlu: Qopiziyê
Korukçu: Qoraxçî
Koyunlu: Qoyin
Köprüköy: Koperî
Köseli: Koselî
Kumrulu: Zengilo
Kurudeğirmen: Kopeklî
Kurudere: Sadiyê
Merdan: Xincika
Meydanlık: Melemûs
Mirzabey: Mîrzabega
Obalı: Obaliyê
Ofköy:Ofê
Oğuzlar: Qerexan
Pınarbaşı: Meterê
Sarıköy: Zerê
Sarıtoprak: Hola
Sazlı: Lasê
Seki: Zeko
Serçeler: Melefeyata
Sinanköy: Sînanê
Şahintepe: Tirşamê
Tatlıçayır: Kerxazilka
Tepe: Bahremkê
Tepecik: Girê Hecîfariz
Tilkilik: Tilkê
Topraklı: Helanê
Türkmanhacı: Haciya Tirka
Uğrak: Cadê
Uğurlu: Şerefîka
Ulutürk (Rojava) Darlo
Uyanık: Kelemo
Üçtepe: Kerxakîkan
Yağmurköy: Dirikê
Yamaçköy: Hogira
Yasince: Yasincê
Yenice: Êgincê
Yukarıdolay: Fetla Jorî
Yukarıharım: Mezra Tirka
Yukarısalat: Selet
