Merkez Sur ilçesinde meşhur bazalt taşlı geleneksel Diyarbakır evleri ve konaklarında yer alan ancak çoğu kişinin şöyle bir göz atıp da ne işe yaradığını bilmediği doğal gözenekli taşlar son zamanlarda ilgi odağı oldu. Özellikle bu tarihi yapıların havuzları ve su yollarında yapılan bu doğal taşlar Çöpür Taşı olarak bilinse de yapılışı ile kendine hayran bırakıyor. İşte Çöpür taşı ve bilinmeyenleri…
ÇÖPÜR TAŞLARININ SUYA VERDİĞİ RİTİM VE ŞİFA
Diyarbakır başta olmak üzere Mardin, Kayseri Sivas, Denizli, İstanbul ve daha birçok yerde bulunan bu Çöpür Taşı rivayetlere göre; suyun müzikli bir şekilde ilerlemesine yarıyor. Yine, suyun hareketini izleyen ve dinleyenin huzur bulmasını sağlıyor. Çöpür, su yolunun üzerine, havuzun yanına veya çeşmelerin taşma yoluna gerek iç mekanda gerek dış mekanda uygulanan mimari bir uygulama olarak biliniyor. Çöpür Taşı uygulamasında bir merkezden gelen su yine farklı kanallardan aynı merkezi takip eden kanaldan ilerliyor. Mimari olarak dikkat çeken bu uygulama sırasında suyun nereden gelip, nereden ilerlediğini anlamak da hayli zor oluyor. Bir başka rivayet ise, su yolunun içinden akan suyu seyredenin gözlerine şifa oluyor.
Foto: Heval Zeliha Yüksel
SADECE BİR TAŞ DEĞİL BİR KÜLTÜR, GELENEK…
Diyarbakır’da Cemil Paşa konağı ve Zerzevan Konağı gibi tarihi yapıların bazılarında bulunan Çöpür Taşı son zamanların en merak edilen mimarı eserlerinden biri olarak karşımıza çıkıyor. Gözenekli (dişi) bazalt taşının doğal yapısının, daha fazla su tutması ve serinletmesi için değerlendirildiği bu şehirde, geleneksel evlerin tümünde havuz yer alır. Eskiden, mimarlıkta suyu işlenen dairevi bir yolda dolaştırıp güzel bir görüntü ve ses elde etmek için yapılan uygulamada, suyun çevrildiği işlemeli taşa verilen isim olmanın ötesinde. Diyarbakır’da iklim gereği, geleneksel yapılarda taş ve su arasında önemli bir ilişki vardı. Yüzeyi gözenekli bazalt taşıyla inşa edilmiş avluların, duvarların sulanması; avluya açılan eyvanlara ve odalara serinlik verirdi.
DİYARBAKIR EVLERİN VAZGEÇİLMEZİ: ÇÖPÜR TAŞI
Diyarbakır’da, geleneksel tarihi yapıların bahçesinde havuz vazgeçilmez öğeydi. Burada havuz çevresinde de döşendiğini görebileceğimiz gözenekli bazalt taşı, suyu yüzeyinde tutar ve serinlik sağlardı. Çöpür taşı ise suyun güzel bir ses vererek dolaşmasını sağlardı. Bu yüzden bu evlerde çöpür taşı görmek mümkün.
