Diyarbakır evleri, mimari olarak kendine has özellikler sergileyen benzersiz yapılardır. Bu yapılardan biri de kendine özgü mimarisiyle, kentin kültür mirası içinde önemli bir yer tutan ve Diyarbakır evlerinin en güzellerinden biri olarak gösterilen Cemil Paşa Konağı’dır. Bugün Diyarbakır Kent Müzesi olarak hizmet veren konak, Diyarbakır sivil mimarisinin tüm unsurlarını içinde barındırır. Peki, 130 yıllık bir geçmişe sahip tarihi konak, ne zaman ve kim tarafından inşa edildi? İşte Cemil Paşa Konağı’nın bilinmeyenleri…
KONAK, OSMANLI VALİSİ TARAFINDAN İNŞA EDİLDİ
Tarihi kaynaklara göre, tarihi konak, Osmanlı Valisi Ahmet Cemil Paşa tarafından 1888-1902 yılları arasında inşa edilmiştir. İki bin metrekare üzerine kurulu konak, 17. yüzyılda konut olarak yapılmış mimari yapılarından biridir. Konak, harem ve selamlıktan oluşmakta ve geniş bir avlusu bulunmaktadır.
TARİHİ KONAKTA HAREMLİK SELAMLIK
Cemil Paşa Konağı’nın en büyük özelliği ise, mimarisinin daha çok misafirin rahatlığı ve ailenin mahremiyeti üzerine tasarlanmasıdır. Haremlik ve selamlık olarak iki ana bölümden oluşan konağın harem bölümüne, önce mabeyne açılan bir kapıdan girilir. Mabeyn bölümünden selamlığa geçmek için, kütlesel yapısından özel hallerde açıldığı anlaşılan bir kapı kullanılır. Mabeyn bölümünün hareme kemerli bir eyvanla doğrudan açılması, burasının sadece kadın misafirleri karşılamada kullanıldığını gösterir. Tıpkı selamlıkta olduğu gibi avlusunda bir havuz bulunan harem bölümünün duvarları da, yine cas harçla ve zarif motiflerle bezelidir.
DİYARBAKIR’DA HAREMLİK SELAMLIK
Erkek misafirlere ayrılan selamlık bölümü, konağın en şık ve konforlu bölümüdür. Selamlıkta, belki de tüm konakta, en ilgi çekici mimarî özellik, eyvanda bulunan ve konağın ikinci katını taşıyan, siyah-beyaz taşlarla örülmüş, 7.35 metre açıklığındaki kemerdir. Çok az bir kavisle, düze yakın bir eğimle verildiği için, kemerden çok kiriş görünümündedir. Böylesi bir kemer açıklığının, bu kadar düşük bir kavisle verilmesi, statik açıdan mükemmel sayılabilecek bir beceri gerektirir.
KONAKTA BULUNAN “HAYAT” HAVUZU
Konağın en dikkat çekici yönlerinden biri de eyvanda bulunan havuzdur. Havuz, insanın doğumunu, ortadaki küçük bölüm hayatı, üçüncü ve en büyük bölüm ise ölümü temsil eder. Ayrıca havuz, insanın Hakk’a teslimiyetini ve bir kul olduğunu her daim akla getiren benzersiz bir eserdir.
RESTORE ÇALIŞMASINDAN SONRA KONAKTAN MÜZEYE ÇEVRİLDİ
Cemil Paşa Konağı, günümüzde yapılan restorasyon sonucu kent müzesi olarak kullanılmaya başlandı. Müzeyi ziyaret edenler, kentin kültürünü, tarihini ve yaşamını bütün yönleriyle tanıma fırsatı buluyor. 130 yıllık Cemil Paşa Konağı Kent Müzesi, 500 belge, 450 siyah beyaz fotoğraf, Kültür Bakanlığınca tescillenen 235 eser ve 260 etütlük eser ile ziyaretçilerine Diyarbakır’ı tanıma imkanı sunuyor.
Ayrıca müze, ücretsiz olarak gezilebilmektedir.
