Diyarbakır’daki Kiliseler-3
Diyarbakır’daki Kiliseler-3
Saint George Kilisesi
Kilise iç kale’nin kuzeydoğu köşesinde yer
alır. Mimari tarzı ve yapıda kullanılan malzemeden dolayı Roma Dönemine ait olduğu düşünülen kilise, Artuklular döneminde batı tarafına eklenen kubbeli bölüm ile hamam haline getirilmiştir. Kaynaklara göre özgün yapının bir roma yapısı olduğunu, daha sonra kiliseye çevrildiği ileri sürülmektedir.
Üzerinde inşa kitabesi olmayan kilise Diyarbakır Arkeoloji Müzesi Müdürlüğünce hazırlanmış envanter fişlerinde III. Yüzyıla tarihlendirilmektedir. Üç nefli, bazilika planlı kilise doğu yönünde sur duvarlarıyla birleşerek Dicle vadisine bakar. Orta nefin üzeri elips bir kubbeyle örtülmüştür. Nefleri birbirinden ayıran dörder ayak dizisi bulunmaktadır.
Kolonları bağlayan kemerler oldukça yüksek tutulmuş; diğer kemerler ise sütun başlıkları seviyesinden başlar. Artuklu döneminde yapılan hamam kısmı kare planlı olarak inşa edilmiştir. Bu mekânın sivri kemerlerle birbirine bağlanmış sekiz ayağın taşıdığı üst örtüsü günümüze gelmemiştir. Kilisede yapılan restorasyon sonrası yapı “Sanat Galerisi” olarak kullanılacaktır.
Protestan Cemaati Kilisesi
Mardin Kapı yakınlarında Muallâk Sokakta bulunan kilise ile ilgili üzerinde kitabe ya da yapım tarihini gösterir herhangi bir ibare olmayışı, ulaşılabilen kaynakların yetersiz oluşu gibi nedenlerden ötürü, bir tarihlendirme yapılamamaktadır. Yapı, Diyarbakır’daki Ermeni Kiliselerinde görülmedik şekliyle kapalı Yunan haçı plan şemasındadır.
Kareye yakın dikdörtgen planlı kilisenin merkezinde ahşap iskeletli kubbe, yan mekânlarında ahşap kirişlemeli düz dam mevcuttur. Kilisenin apsisi, dıştan vurgulu olup, içten de yuvarlak planlıdır. Apsis dıştan düz damla örtülüdür. Yapı, yalın bir cephe düzenine sahiptir. Batı cephesi, altta narteks, üstte galeri duvarlarından oluşur. Kilise, Süryani Cemaati adına kayıtlıdır. Siyah bazalt taştan yapılan kilise plan itibariyle dikdörtgen planlı yapılmış olup kilisenin narteks bölümü yapıya daha sonradan eklenmiştir.
Önceleri tek kat olan yapıya daha sonra ikinci kat da eklenmiştir. Kilisenin üstü kubbe ile örtülüdür ve çan kulesi de bulunmaktadır. Mimari donanımla ilgili fazla öğe yoktur. Yapının dış cephesindeki yalın düzenleme iç mekâna da yansımıştır. İçeride ise kubbe etrafını saran mavi renkte fresko hat mevcuttur. Narteksten ulaşılan ana giriş kapısı üzerindeki kitabe ise sökülmüştür. Eser, 2008 yılında Diyarbakır Vakıflar Bölge Müdürlüğünce onarılmış olup, eğitim merkezi olarak kullanılmaktadır.
