Diyarbakır’ın musiki kültürü (9)
Enderun’da musikî hocası olan “Hâfız Post”
lakabıyla anılan TanburiMehmed Çelebi, Güfte
Mecmuası’ndaŞeyhzâdeAhmed Çelebi adına
bir beste kaydetmiştir. Bu beste, Evc makamında
ve Devr-i revân usulündedir: Nice demdir ki
seyr-i mâhrûy-ı yârdandûruz, Düşüp târık-ı
hicrepertev-i envârdandûruz. Yukarıda da
geçtiği gibi bu eseri Mehmed Esad Efendi Atrâbul-
Asârında zikretmektedir. Dolayısıyla bu
konuda Hafız Post’u teyit etmiş olmaktadır.
ŞeyhzadeAhmed Çelebi’nin Irak makamında
ve Nimdevir usulündeki bestesi de kayda değerdir.
Yahya Çelebi Doğum ve ölüm yeri
Diyarbakır şehridir. XVII. yüzyılın sonu ve
XVIII. yüzyılın başlarında yaşamıştır. Sultan
IV. Mehmed Han devrinde şöhret olmuştur.
Zümre-i esnâf-ı mücellidindendir (ciltçidir).
Fenn-i elhânıteallüm için mevcud olan ilm-i
elhânüstadlarından mûsikî ilminin kaidelerini
öğrenmek suretiyle bu konuda ehliyet sahibi
ve üstat olmuştur. Etkili, sesi latif, tatlı, güzel
ve hazin idi. Lehçe ve üslubu lezzetli, edvar
ilminin inceliklerine sahip idi. Eserleri daha
önceki mûsikî mecmualarında da yazılı olarak
yer almaktadır.
Acemaşiran makamında ve Nimdevir
usulünde bir murabbaı vardır: Yaşım ki
gözden aks-i ârız-ı canana düşmüştür/ O şebnemdir
seher bergi gül-i handana düşmüştür.
Ayrıca Kürdî makamında ve Evferusûlünde
bir murabbaı daha mevcuttur: Mürg-i dilimin
kârını hep nâleler etti/ Bana o gül-i bağ-ı
melâhat neler etti. Bunların dışında ilm-i edvâr
kaidelerine muvafık ve musikîüstadları tarafından
beğenilen on beş kadar bestesi vardır.
Hâfız Post, Güfte Mecmuası’nda-
Diyarbekrî Yahya adıyla bir eser kaydetmiştir.
Mehmed Esad Efendi’nin de yukarıda zikredilen
Acemaşiran makamında ve Nim-devir usulündeki
bestesine yer vermektedir: Yaşım ki
gözde aks-i ârız-ı canana düşmüştür/ O sinemdir
seher berg-i gül-i handana düşmüştür. Melâmet
etme ey zâhid ezel dîvâne kısmette/ Bize tesbih
melâmet âşıkapeymâne düşmüştür. Hâfız
Post’un Yahya Çelebi’nin yaşadığı döneme
yakın yaşamış olması ve kendisinin oluşturduğu
Güfte Mecmuası’na aldığı bu bestenin aynı
şekilde Şeyhülislâm Mehmed Esad Efendi’nin
Atrâbul-Asâr’ında da zikredilmesi konuyu pekiştirmektedir.
Yılmaz Öztuna, Yahya Çelebi
için şu kısa bilgiyi vermektedir: “Diyarbakırlı
Türk bestekârı ve hanendesidir. 1660 tarihinde
vefat etmiştir.
Sonuç, Osmanlı döneminde yazılan
ve ilk “Musikişinaslar Tezkiresi” olarak kabul
edilen Şeyhülislâm Mehmed Esad Efendi’nin
Atrâbü’l-Âsâr adlı biyografik kitabında XVI.
ve XVII. yüzyılda yaşamış Diyarbakılı musikişinaslar
toplam sekiz kişidir. Bunların altı
tanesi Sultan IV. Mehmed Han devrinde hayatlarını
sürdürmüşlerdir. Tamamının doğum
ve ölüm yeri Diyarbakır’dır. Yedisi Diyarbakır’da
yaşamıştır. Bir tanesi İstanbul’da bulunmuştur.
