Kentimizi tanıyalım Diyarbakır’daki camiler-4
Lala Kasım Bey Camii
Diyarbakır’ın güneybatısında, Lale Bey Mahallesi’nde yer almaktadır. Halk tarafından Lale Bey ismiyle anılan bu caminin kitabesi bulunmamaktadır.
Plan ve mimari özelliklerine dayanılarak Akkoyunlular Döneminde XV. veya XVI. yüzy ıllar arasında Eğil Beylerinden Lala Kasım Bey tarafından yapılmıştır. Caminin ibadet mekanı kare planlı olup, üzeri çatı ile örtülüdür. Küçük tek kubbeli bir cami olup, kesme taştan yapılmıştır. Değişik dönemlerde yapılan onarımlar görmüşsede ancak son cemaat yeri ile minaresi orijinalliğini korumaktadır. Son cemaat yeri üç gözlü olup üzeri üç kubbeyle örtülmüştür. Yapının minaresi kesme taştan tek şerefeli olarak yapılmıştır. Bezeme olarak kare bir çerçeve içerisine alınmış kufi yazı ve geometrik motifler bulunmaktadır.
Kurt İsmail Paşa Cami
1869- 1875 yılları arasında Diyarbakır’ın Valisi Kurt İsmail Paşa tarafından kardeşi Medet Bey adına yaptırılmıştır. Mimarı belli olmayan cami DağKapı Semti’ni Seyran tepe’ye bağlayan yol üzerindedir. Sur dışında yapılmış ilk yapı olan Kurt İsmail Paşa Cami sur içindeki diğer camilerden çok farklı tasarlanmış, tek katlı, kargir malzeme kullanılmıştır. Plan itibariyle cami mimarisinden çok türbe mimarisini anımsatmaktadır. Yapı sekizgen bir ana mekan ve bu mekanı sekizgen olarak çepeçevre çeviren bir revaktan meydana gelir. Yapının minaresi beden duvarına oturtulmuş bir şekilde Diyarbakır’daki diğer minarelerden farklı olarak inşa edilmiştir.
İskender Paşa Cami
1551-1554 yılları arasında Diyarbakır’ın 12. Osmanlı Valisi İskender Paşa tarafından yaptırılmıştır. Mimar Sinan’ın eserlerinin derlendiği bazı yazmalarda İskender Paşa Camii de geçmektedir. Kendi adıyla anılan mahallede yer alan İskender Paşa Cami Türk mimarisinde belirli bir plan tipinin özelliklerini taşır.
Tek kubbeli, kare plan tipine sahip olan yapının son cemaat yeri yapıya göre dışarı taşkın ve beş gözlüdür. Yapı ilk bakışta tek kubbeli bir yapı olarak gözükmesine rağmen yanlardaki mekânlarıyla erken Osmanlı Devri camilerinden ters T biçimli camilerin Diyarbakır’da da kullanıldığı görülmektedir. Caminin sol tarafına silindirik gövdeli, tek şerefeli taş minare eklenmiştir.Minare oldukça sade tutulmuştur. Bu caminin önünde sade şadırvanı, doğusunda da Şeyh Yusuf Efendinin türbesi bulunmaktadır
Hz. Süleyman Cami (Kale Camii)
Nisanoğlu Ebul Kasım tarafından 1155-1169 yılları arasında yaptırılmıştır. Cami bitişiğinde Osmanlılar döneminde yapılan Halid Bin Velid’in oğlu Süleyman ile Diyarbakır’ın Araplar tarafından alınışı sırasında şehit düşen diğer sahabelerinyattığı Meşhed bulunmaktadır. Saray Kapıda yer alan caminin en önemli özelliği Hz. Ömer döneminde Diyarbakır’ın fethinin buradan başlamasıdır. Kitabelerden anlaşıldığına göre bu camiyi Nisanoğulları’ndan Ebu’l-Kasım Ali yaptırmıştır. Mimarı da Hibetullah el Gürgani’dir. Neredeyse tamamı taştan yapılmış olan yapı topluluğuna, biri batıda biri doğudan olmak üzere iki yerden giriş bulunur. Kale Camisi çeşitli dönemlerde onarılmıştır. Bu yüzden de bazı yerlerinde değişiklikler meydana gelmiştir. Cami kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen bir alanı kaplamaktadır.
Kuzeyinde bulunan son cemaat yerinden harime geçiş sağlanmaktadır. Caminin iç kısmında mihrap nişi ve tavandaki kalem işi süslemelerle sınırlı kalan yapıda süsleme unsurları cephede kitabe olarak karşımıza çıkmaktadır. Caminin kuzey doğusunda kare gövdeli bir minare yer almaktadır. Minarenin gövdesi silmeli yazı kuşaklarıyla beş bölüme ayrılmıştır. Kalker üzerine sülüs yazı kullanılan kitabelerde harflerin araları Rumi ve palmetlerin işlendiği kıvrık dallarla hareketlendirilmiştir
